Trądzik pospolity, jako problem kosmetyczny
Trądzik pospolity acne vulgaris jest przewlekłym schorzeniem zapalnym gruczołów łojowych i mieszków włosowych, rozwijającym się na podłożu łojotoku. Jest to schorzenie skóry znane od bardzo dawna, bo opisywane już w IV w.p.n.e. Nazwa choroby "acne" powstała na skutek błedu przy przepisywaniu "Księgi Aetios", w której mianem "acme" czyli szczyt, wierzchołek określano kształt charakterystycznych dla trądzika zmian chorobowych. Objawy trądzika o różnym nasileniu obserwuje się u większości osób w okresie dojrzewania. Zmiany chorobowe sporadycznie ustępują przed 20 rokiem życia, a czasem utrzymują się jeszcze po 30 roku życia.
Etiopatogeneza choroby jest kompleksowa i wieloczynnikowa, główną rolę odgrywają czynniki genetyczne, hormonalne i bakteryjne. Według współczesnej wiedzy istota schorzenia polega na zaburzonym wydzielaniu łoju, oraz zaburzonym rogowaceniu przewodu wyprowadzającego gruczołu łojowego. W konsekwencji dochodzi do zaczopowania gruczołu łojowego oraz do gromadzenia w jego obrębie mieszaniny łoju i skeratynizowanych łusek. Kolejnym etapem jest przerwanie ścian powiększonego gruczołu i przedostanie się zawartości do otaczającej skóry, co powoduje powstanie odczynu zapalnego. W zapoczątkowaniu reakcji zapalnej najprawdopodobniej biorą udział także bakterie z gatunku Propionibacterium acnes. Drobnoustroje te, dzięki wydzielanym enzymom lipolitycznym, powodują odłączenie z trójglicerydów wolnych kwasów tłuszczowych, które wykazują silne działanie drażniące. Rozwojowi ogniskowego stanu zapalnego sprzyja także miejscowe uwalnianie prostaglandyn. W zależności od nasilenia i głębokości procesu zapalnego, po zakończeniu procesu naprawczego, zmiany chorobowe znikają całkowicie lub z pozostawieniem blizn.
Zgodnie z ewolucją zmian chorobowych w przebiegu trądzika pospolitego wyróżnia się trzy stadia:
Stadium niezapalne - zamknięte lub otwarte zaskórniki w różnej liczbie
Stadium zapalne - zapalnie zaczerwienione mieszkowe grudki lub grudko i krostki lub zapalnie zaczerwienione, zlewające się guzy o średnicy do1 cm
Stadium uszkodzeń - torbiele i blizny różnego rodzaju i wielkości (hypertroficzne lub hypotroficzne)
W etiopatogenezie trądziku istotny wydaje się nie tylko poziom androgenów w surowicy czy tkance docelowej, ale również osobniczo zróżnicowana odpowiedź mieszków włosowych oraz gruczołów łojowych na ich działanie. Androgeny, których zwiększona aktywność przypada na okres pokwitania, co zbiega się z czasem pojawienia się pierwszych wykwitów trądzikowych, stymulują zarówno rozrost gruczołów łojowych, jak i produkcję łoju - procesy odgrywające kluczową rolę w rozwoju choroby. Warto podkreślić, że u eunuchów trądzik nie występuje. Za udziałem androgenów w powstawaniu zmian chorobowych przemawia także obecność receptorów dla 5-a-dihydrotestosteron (DHT), który powstaje z testosteronu pod wpływem 5-a-reduktazy DHT, w skórze, mieszkach włosowych, gruczołach łojowych, oraz produkcja DHT w obrębie tzw. łojotokowych partii skóry. Kolejnym dowodem jest nadmierna ekspresja 5-a-reduktazy (izoenzymu typu 1) w obrębie gruczołów łojowych zlokalizowanych w okolicach predysponowanych do rozwoju trądziku. Do tej pory nie udało się wyjaśnić udziału czynników genetycznych w patogenezie trądziku. Przypuszcza się, że nadmierne wydzielanie łoju i rogowacenie ujść mieszków włosowych mogą być cechami dziedziczonymi w sposób autosomalny dominujący z różną penetracją genu. Jeżeli oboje rodzice chorowali na trądzik, to prawdopodobieństwo, że ich dziecko również zachoruje, wynosi powyżej 50%. Na pogorszenie obrazu klinicznego trądziku może wpływać szereg czynników. Stres wydaje się znaczącym, aczkolwiek nie do końca poznanym czynnikiem zaostrzającym przebieg choroby. Jego wpływ jest prawdopodobnie związany z wyrzutem steroidów nadnerczowych, które oddziałują na czynność gruczołów łojowych. Zaostrzenia zmian trądzikowych obserwuje się tylko u części chorych, wyłącznie po pewnych produktach (czekolada, kakao, marynaty, przyprawy). Niektóre leki (kortykosteroidy, lit, fenytoina, izoniazyd, oleje mineralne, dziegcie) oraz kosmetyki mogą wywoływać objawy podobne do spotykanych w trądziku. Nasilenie łojotoku i trądziku następuje pod wpływem nikotyny. Z kolei umiarkowane kąpiele słoneczne u większości chorych wydają się korzystne.
Wykwity trądzikowe podzielić można na niezapalne (zaskórniki otwarte i zamknięte) oraz zapalne (grudki, krosty, guzy, cysty i torbiele ropne). W zależności od tego, który rodzaj wykwitów dominuje, wyróżnić można odmiany kliniczne trądziku, takie jak:
. Trądzik zaskórnikowy acne comedonica - zazwyczaj dotyczy twarzy, w obrazie dominują liczne zaskórniki otwarte lub zamknięte o rozmiarach od 1 do 3 mm.
. Trądzik grudkowo-krostkowy acne papulo-pustulosa - poza zaskórnikami pojawiają się wykwity o charakterze wyniosłych grudek barwy czerwonej i wielkości kilku milimetrów oraz krostek o podobnej wielkości.
. Trądzik guzkowo-torbielowaty acne nodulo-cystica - oprócz zaskórników stwierdza się obecność licznych zapalnych guzków oraz torbieli ropnych.
. Trądzik ropowiczy acne phlegmonosa - liczne ropne zmiany gojące się z wytworzeniem szpecących blizn.
. Trądzik skupiony acne conglobata - głębokie nacieki i torbiele ropne,
w przebiegu choroby powstają liczne przetoki i kanały, a gojenie następuje
z wytworzeniem blizn. Odmianę tę spotyka się prawie wyłącznie
u mężczyzn.
. Trądzik bliznowcowy acne keloidea - w obrębie wykwitów trądzikowych tworzą się bliznowce.
. Trądzik o ostrym przebiegu z objawami ogólnymi acne fulminans - odmiana występująca wyłącznie u młodych mężczyzn. Początek schorzenia jest nagły z wysoką gorączką, złym stanem ogólnym i spadkiem masy ciała. Zmiany skórne o typie trądziku guzkowo-torbielowatego z dużą tendencją do rozpadu
Celem postępowania terapeutycznego u pacjentów z trądzikiem pospolitym jest:
. unormowanie zaburzonego rogowacenia ujścia mieszka łojowo-włosowego,
. opanowanie śródmieszkowej infekcj wywołanej przez Propionibacterium acnes,
. obniżenie aktywności gruczołów łojowych
. opanowanie procesu zapalnego.
Istotne jest zapobieganie tworzeniu się blizn, więc skuteczne leczenie należy rozpocząć już we wczesnym okresie choroby, kiedy pojawiają się zaskórniki i grudki. Wybór metody leczenia zależy głównie od postaci trądzika
i objawów chorobowych, a czasem także od wieku i płci pacjenta. Leki stosowane zewnętrznie stanowią podstawę w leczeni trądzika zaskórnikowego
i łagodnych postaci trądzika grudkowo-krostkowego. Leczenie miejscowe jest wystarczające u około 60% pacjentów. Leki działające miejscowo są także ważnym elementem pomocniczym w skojarzonej terapii ciężkich postaci trądzika. Zawsze należy stosować je na całą powierzchnię chorej skóry, a nie na pojedyncze wykwity. Do leków najczęściej stosowanych w miejscowej terapii trądzika należą: kwas azelainowy, retinoidy (tretinoina, izotretinoina, adapalen), nadtlenek benzoilu, antybiotyki. Do leczenia ogólnego stosuje się antybiotyki (tetracykliny, erytromycynę, minocyklinę), retinoidy (isotretinoinę), leki hormonalne (antyandrogenowe) oraz witaminy z grupy B z wyjątkiem witaminy B12 i rozpuszczalne sole cynku. Należy pamiętać, że trwały efekt uzyskuje się często dopiero po kilku miesiącach nieprzerwanej terapii i dlatego kluczowe znaczenia ma dobry kontakt pacjenta z lekarzem. Prócz leczenia farmakologicznego miejscowego i ogólnego dostosowanego do postaci trądzika konieczne jest postępowanie wspomagające, polegające na mechanicznym opróżnianiu zaskórników oraz odpowiedniej pielęgnacji skóry. Kluczowe znaczenie ma więc współpraca pacjenta z lekarzem dermatologiem, z kosmetyczką a czasem także z psychologiem i lekarzami innych specjalności.
TRĄDZIK POSPOLITY JAKO PROBLEM KOSMETYCZNY
Defekt kosmetyczny wywołany trądzikiem.
Choć według kryteriów czysto medycznych trądzik pospolity jest zazwyczaj schorzeniem o łagodnym przebiegu, powoduje poważny defekt kosmetyczny. Jest on istotnym problem kosmetycznym ponieważ wielopostaciowe wykwity skórne aż w 99% przypadków zlokalizowane są na twarzy, a więc pozostają trudne do ukrycia. Skóra twarzy ma kolor ziemisty, sprawia wrażenie grubej i mało wrażliwej, błyszczy się często już bezpośrednio po umyciu. Wyraźnie widoczne są rozszerzone pory, liczne zaskórnik oraz
w zależności od postaci klinicznej trądzika grudki, krostki, nacieki zapalne, guzy lub guzki. Zmiany chorobowe są szczególnie liczne w obszarach łojotokowych skóry , czyli w środkowej części twarzy: na czole, nosie i brodzie. W przebiegu choroby powstawać mogą utrzymujące się miesiącami, stwardniałe guzki o histologicznym utkaniu ziarniniaka wokół ciała obcego. Wykwity zapalne mogą powodować bolesność, dochodzić może także do obfitego wydzielania treści ropnej a nawet powtarzających się krwawień. Na skutek zlewania się krost powstają rozległe ropnie, a torbiele mogą otwierać się na powierzchni skóry z wytworzeniem szpecących przetok.Problem jest tym poważniejszy, że na trądzik zapada 95-100% 16-17 letnich chłopców i od 83-83% 16-17 letnich dziewcząt/a/. Dla pacjentów w tym wieku defekty kosmetyczne związane z trądzikiem są szczególnie krępujące i w znacznym stopniu mogą upośledzać społeczne funkcjonowanie nastolatków. W tym wieku bowiem młodzi ludzie przywiązują nadmierną uwagę do wyglądu zewnętrznego, stanowi on dla nich istotny czynnik w budowaniu relacji międzyludzkich i kształtowaniu zachowań społecznych.
Blizny trądzikowe.
Proces powstawania blizn zaczyna się stosunkowo wcześnie, podczas pojawiania się zmian trądzikowych i może dotyczyć 95% pacjentów dotkniętych tą chorobą. Według współczesnej wiedzy wszystkie typy trądzika mogą prowadzić do powstawania blizn, będących wynikiem nadmiernego rozrostu lub zaniku tkanki. Intensywność bliznowacenia zależy od nasilenia
i głębokości procesu zapalnego a także od czasu rozpoczęcia leczenia.
Najczęściej proces powstawania blizn trądzikowych ma charakter zanikowy i cechuje się różnym poziomem nasilenia zmian. Proces zaniku może dotyczyć zarówno naskórka, skóry właściwej jak i tkanki podskórnej. Zmiany trądzikowe jak wszystkie uszkodzenia tkanek ulegają procesowi naprawczemu, przechodzą przez fazę zapalenia, ziarninowania, włóknienia a także przebudowy
i obkurczania blizny. Charakterystyczna dla trądzika jest lokalizacja stanu zapalnego poniżej naskórka, w obrębie poniżej lejka jednostki mieszka włosowo-łojowego, stąd proces bliznowacenia dotyczy najczęściej głębszych warstw. Jeżeli w przebiegu ostrego stanu zapalnego dojdzie do pęknięcia torebki głęboko wewnątrz skóry właściwej, stan zapalny rozszerza się daleko poza mieszek włosowy wzdłuż naczyń krwionośnych. Dochodzi wtedy do destrukcji głębokich tkanek, a w konsekwencji do powstania głębokich blizn w skórze właściwej i w obrębie podskórnej tkanki tłuszczowej. W trakcie dojrzewania blizn, obkurczanie tkanek powoduje wciągnięcia w jej powierzchni. Aktywność enzymatyczna oraz działanie leków przeciwzapalnych powoduje destrukcję głębszych struktur a to z kolei przyczynia się do nasilenia procesu tworzenia blizn zanikowych.
Stany zapalne mieszka i tkanki okołomieszkowej powodują powstawanie odbarwionych grudkowych blizn, będących wynikiem zniszczenia i osłabienia kolagenowych i elastycznych włókien w tkance otaczającej mieszek włosowy. Gdy w przebiegu trądziku dochodzi do powstania licznych torbieli ropnych, po ich opróżnieniu powstają puste przestrzenie, które nie zostają wypełnione przez zanikłą tkankę podskórną./b/ Gojenie zmian o typie trądzika skupionego następuje często przez mostkowate, nierówne przerosłe blizny stanowiące poważny defekt kosmetyczny. Odmienny problem stanowi trądzik bliznowcowy, gdzie w obrębie wykwitów trądzikowych tworzą się rozlane guzki o lśniącej powierzchni. Charakteryzują się one obecnością podłużnych wypustek, wnikających w obszar zdrowej skóry oraz nieregularnym kształtem. Jeżeli w procesie chorobowym zajęte są jedynie naskórek i płytsze warstw skóry właściwej blizny przybierają kształt odbarwionych lub przebarwionych plamek.
Oceniając defekt kosmetyczny spowodowany wystąpieniem blizn potrądzikowych analizuje się przede wszystkim takie cechy blizny jak: kolor, odgraniczenie, położenie względem zdrowej skóry. Pod względem estetycznym szczególnie trudne do zaakceptowania są wyraźnie odgraniczone blizny
o nierównej powierzchni. Blizny potrądzikowe mogą być wyraźnie widoczne ze względu na ich intensywne czerwone lub brązowe zabarwienia, a także z powodu często występującego nierównomiernego odbarwienia. Są one również bardziej widoczne, jeżeli w procesie ich tworzenia dojdzie do zniekształcenia brzegów. Trudne do ukrycia są blizny, których długość przekracza 1 cm.
Przebarwienia pozapalne, jeżeli skóra jest właściwe chroniona przed słońcem, ustępują samoistnie w ciągu 3-18 miesięcy. Jeżeli zmiany utrzymują się, celowe może być stosowanie kremów złuszczających takich jak kwas retynowy czy alfahydroksy kwasy, często w połączeniu ze sterydami. Polecane są także delikatne peelingi za pomocą kwasu glikolowego lub roztworu Jessnera. Okazjonalnie celowe jest także stosowanie terapii laserowej.
W przypadku licznych blizn przerosłych korzystne wyniki można uzyskać stosując nowoczesne okluzyjne opatrunki silikonowe. Wymaga to dużego zaangażowania ze strony pacjenta, gdyż opatrunki należy zakładać na całą noc
i nosić jak najdłużej w ciągu dnia. Przerosłe blizny i niektóre bliznowce leczy się dermabrazją i głębokim złuszczaniem naskórka. Gdy istnieje wyraźna skłonność do tworzenia bliznowców należy unikać ingerencji chirurgicznej, gdyż może dojść do nawrotu zmian. Plamiste blizny trądzikowe
z niedobarwieniem lub odbarwione są zwykle końcowym stadium długotrwałego trądziku i są bardzo trudne do wyleczenia, podobnie jak głębokie blizny zanikowe./b,e/ Dermabrazja, czyli mechaniczne, warstwowe ścieranie naskórka i górnych warstw skóry właściwej jest jedną z metod polecanych w leczeniu blizn potradzikowych. Szczególnie obiecujące wyniki uzyskuje się przy leczeni stosunkowo płytki blizn o ostrych brzegach nie przekraczających 1,5 mm średnicy.
Według aktualnej wiedzy leczenie trądzika powinno rozpocząć się jak najszybciej lekami aktywnymi, aby uniknąć blizn, które są wczesnym i trwałym efektem nieprawidłowego leczenia. Usuwanie blizn trądzikowych jest procesem trudniejszym niż zapobieganie ich powstawaniu. Młodzi ludzi z trądzikiem
i widoczną skłonnością do tworzenia blizn i bliznowców powinni zdecydować się na energiczne leczenie swej dolegliwości i całkowicie zrezygnować z samodzielnego opróżniania zmian, gdyż każdy dodatkowy mikrouraz zwiększa ryzyko powstania trwałego śladu.
Layton poddał badaniu 185 pacjentów z różnie nasilonymi objawami tradzika pospolitego. U 95% z nich doszło do mniej lub bardziej zaznaczonego bliznowacenia. Mimo, że obserwowano związek pomiędzy nasileniem procesu zapalnego a intensywnością bliznowacenia zarówno powierzchownie jak
i głebokie zmiany mogą powodować powstawanie blizn. Aż 15% obserwowanych zmian bliznowcowych powstało na podłożu powierzchownych zmian trądzikowych. Z przytaczanych badań wynika, że znaczne zmniejszenie ryzyka bliznowacenia uzyskuje się rozpoczynając skuteczne leczenie przed upływem trzech lat od wystąpienia pierwszych objawów choroby. Wykazano bowiem znacznie wyższy odsetek pacjentów ze zmianami bliznowatymi powstałymi w następstwie trądzika w grupie leczonej doustnie isotretinoiną po upływie trzech lat od wystąpienia objawów choroby, w porównaniu z grupą,
w której to leczenie włączono w ciągu pierwszych trzech lat choroby. Wczesne wprowadzenie skutecznej terapii w znacznym stopniu eliminuje ryzyko powstania trwałych śladów po przechorowaniu trądzika pospolitego.
PIELĘGNACJA SKÓRY TRĄDZIKOWEJ
Samodzielna pielęgnacja.
Prócz leczenia farmakologicznego trądzika, dostosowanego do jego postaci klinicznej konieczna jest właściwa pielęgnacja skóry trądzikowej, która wymaga szczególnej staranności. Przede wszystkim istotne jest przestrzeganie podstawowych zaleceń higienicznych jak odpowiednie mycie i osuszanie skóry. Zmian skórnych nie należy dotykać rękoma, nie wolno samodzielnie usuwać zaskórników a tym bardziej opróżniać krost. Częstym błędem jest stosowanie agresywnych preparatów wysuszających i odtłuszczających, które często nasilają łojotok. Nie wolno myć i przecierać twarzy płynami z dużą zawartością alkoholu, eteru czy spirytusu salicylowego. Prowadzi to do silnego podrażnienia bardzo wrażliwej skóry trądzikowej. Środki do mycia skóry łojotokowej powinny mieć odczyn lekko kwaśny lub obojętny (pH 4,5 - 5,5). Niskie wartości pH hamują rozwój flory bakteryjnej i zapobiegają podrażnieniom. Warto stosować syndety przeciwtrądzikowe ( syntetyczne mydła o kwaśnym odczynie) wzbogacone w składniki przeciwłojotokowe. Polecane do mycia twarzy ze zmianami trądzikowymi są także klasyczne mydła wzbogacone siarką, metioniną lub cysteiną. Warto stosować specjalne żele przeciwtrądzikowe, które nie zawierają mydła, posiadają za to właściwości ściągające i zmniejszające łojotok. Po umyciu twarzy stosuje się toniki, powodujące odświeżenie skóry i ściągnięcie ujść gruczołów łojowych. W przypadku skóry trądzikowej wskazane jest stosowanie toników bezalkoholowych, zawierających ekstrakty roślin bogatych w kwas mlekowy i cytrynowy. Właściwości ściągające i przeciwzapalne ma glinian alantoiny, oczar i tymianek. Czynność gruczołów łojowych tonizują dziurawiec, pokrzywa, łopian, liście chmielu oraz sok z cytryny i borówek. Polecane są także kosmetyki z kwasem salicylowym ( w stężeniu 2-4%), które ułatwiają złuszczanie zrogowaciałego naskórka, zapobiegają tworzeniu się zaskórników, oraz mają właściwości antyseptyczne. W pielęgnacji cery tłustej zastosowanie mają kremy zawierające składniki
o działaniu ściągającym, przeciwłojotokowym a także antyseptycznym. Polecane są także kremy matujące oraz nawilżające. Na dzień warto stosować preparaty matujące i antybakteryjne, na noc antybakteryjne i przeciwłojotokowe. Wiele kremów przeznaczonych dla cery tradzikowej zawiera składniki mineralne i organiczne o charakterze absorbentów np.: kaolin, talk, skrobia. Działają one na skórę oczyszczająco, wchłaniają łój i optycznie matują cerę. Czasem stosowane są specjalnie opracowane polimery, które zapewniają efekt matujący. W kremach stosuje się także pochodne cynku i miedzi oraz witaminę B6, o działaniu przeciwłojotokowym. Polecane są kremy zawierające kwas salicylowy oraz witaminę A oraz kremy z kwasami owocowymi, które rozjaśniają karnację, zapobiegają powstawaniu zaskórników oraz uelastyczniają naskórek. Korzystne działanie w przypadku cery trądzikowej mają kosmetyki nawilżające z zawartością witaminy E. Przeciwwskazane jest stosowanie okluzyjnych i komedogennych kosmetyków pielęgnacyjnych i upiększających z dużą zawartością tłuszczu. Działanie komedogenne wykazują między innymi kremy o zawartości fazy tłuszczowej powyżej 30% oraz podkłady i róże do policzków. Dla zamaskowania zmian najlepiej po nałożeniu leku zastosować sypki puder, gdyż podkłady i korektory wnikają w pory skóry i mogą zaostrzyć objawy choroby. Istnieją jednak nowoczesne kosmetyki do makijażu, jak np. podkłady beztłuszczowe wzbogacone w składniki przeciwbakteryjne lub korektory o działaniu antyseptycznym.
Pielęgnacja w gabinecie kosmetycznym.
W trakcie leczenia trądziku konieczna jest ścisła współpraca pacjenta z lekarzem dermatologiem, z kosmetyczką a czasem nawet z psychologiem. Właściwą pielęgnację skóry prowadzoną samodzielnie warto uzupełnić okresowymi wizytami w gabinecie kosmetycznym. Do kosmetycznych zabiegów przeciwtrądzikowych stosowane są preparaty łatwo przyswajalne przez skórę, działające regenerująco i ochronnie na skórę, powodujące ograniczenie łojotoku oraz zahamowanie rozwoju bakterii. Podstawowym zabiegiem polecanym dla cery trądzikowej jest oczyszczanie. Wizyta w gabinecie kosmetycznym może nastąpić dopiero po opanowaniu przez dermatologa stanu zapalnego. Należy korzystać z usług odpowiednio przeszkolonej kosmetyczki, a zakres zabiegu nie powinien wykraczać poza oczyszczenie zaskórników i pojedynczych, drobnych krostek. Zabieg wykonuje się bez nadmiernego rozgrzewania skóry, co prowadzić może do niepotrzebnego rozciągnięcia porów i rozszerzenia naczyń krwionośnych. Dobrze jest jednak przed zabiegiem nieznacznie ogrzać twarz lampą i zastosować preparat zmiękczający naskórek w formie kremu lub maski. W przypadku skóry tłustej, lecz sprężystej przygotowaniem do oczyszczania jest parówka z użyciem aparatu Vapophor. Jeżeli skóra nie jest zbyt zniszczona wskazane jest stosowanie pary z ozonem. W trakcie manualnego oczyszczania z zaskórników konieczne jest używanie jednorazowych rękawiczek oraz częsta dezynfekcja rąk. Po zakończeniu oczyszczania polecana jest arsonwalizacja (od francuskiego nazwiska d'Arsonval) - zabieg z użyciem prądu o bardzo dużym napięciu, stosowany w pielęgnacji skóry łojotokowej. Zabieg ten wykazuje działanie na naczynia krwionośne i zakończenia nerwowe. Wywołuje efekt dezynfekcyjny, nieznacznie drażniący i wysuszający skórę. W przypadku cery tłustej polecane są także zabiegi jontoforezy, czyli wprowadzenia do skóry za pomocą prądu elektrycznego substancji działających ściągająco, przeciwłojotokowo lub przeciwzapalnie. W gabinetach kosmetycznych u osób z trądzikiem stosuje się także biologiczne złuszczanie naskórka z zastosowanie preparatów zawierających enzymy trzustkowe, słabe roztwory kwasu salicylowego, mlekowego lub substraty roślinne. Należy pamiętać, że tak oczyszczanie jak peelingi są przeciwskazane przy zmianach ropnych.
Pielęgnacja w gabinecie medycyny estetycznej.
Ostatnio w pielęgnacji cery trądzikowej polecane są także kwasy owocowe w wysokich stężeniach. Alfa-hydroksy kwasy to grupa substancji naturalnych, które stosowane miejscowo wywierają specyficzne i unikalne działanie na naskórek, warstwę brodawkową skóry i mieszki włosowe. Alfa-hydroksy kwasy w dużych i małych stężeniach oraz pod różnymi postaciami stosowane są w leczeniu takich zmian chorobowych jak: rogowacenie przymieszkowe, rybia łuska, trądzik pospolity, rogowacenie słoneczne oraz przebarwienia pozapalne. W niższych stężeniach powodują rozlużnienie korneocytów, głównie w niższych rzędach warstwy rogowej połączonych z warstwą ziarnistą. Prowadzą w ten sposób do normalizacji procesu rogowacenia, co wykorzystywane jest w terapii trądzika pospolitego. Alfa-hydroksy kwasy dają szczególnie dobre efekty w przypadku skóry zaskórnikowej z rozszerzonymi porami. Kwasy podawane na skórę w dużych stężeniach powodują oddzielenie się keratynocytów
i spełzanie naskórka, mogą więc być wykorzystywane zarówno do głębokiego jak i powierzchownego peelingu. Głębokie złuszczanie naskórka należy do zabiegów lekarskich i obejmuje prócz naskórka także górne warstwy skóry właściwej. Jest jedną z najczęściej stosowanych metod korygowania defektów skóry ( blizn i przebarwień) powstałych w przebiegu trądzika.
W ośrodku wrocławskim prowadzono badania z użyciem 70% roztworu kwasu glikolowego o pH 1 lub 2. Badaniem objęto grupę 17 osób z łagodnymi postaciami trądzika pospolitego (trądzik zaskórnikowy i grudkowy). Zabiegi wykonywano na uprzednio umytej skórze z odpowiednio zabezpieczoną czerwienią wargową i spojówkami. Po upływie określonego czasu preparat był spłukiwany wodą termalną. Zabiegi wykonywano jeden raz w tygodniu, pacjenci otrzymali od 4 do 10 zabiegów. U wszystkich pacjentów po dwóch zabiegach występowało pogorszenie zmian chorobowych polegające na zaczerwienieniu skóry z wyraźnym uwidocznieniem zaskórników a niekiedy wysiewem nowych grudek. Natomiast już po czwartym zabiegu obserwowano poprawę stanu skóry polegającą na stopniowym zmniejszeniu ilości grudek i zaskórników. Po kolejnych zabiegach widoczne było stopniowe rozjaśnienie przebarwień pozapalnych, zwężenie rozszerzonych porów, normalizacja łojotoku i poprawa ogólnego kolorytu skóry. Przedstawione dane sugerują, że zabiegi przy użyciu 70% kwasu glikolowego mogą być skuteczne w leczeniu miejscowym trądzika grudkowo-zaskórnikowego o łagodnym przebiegu. Z innych doniesień wynika, że systematycznie wykonywane zabiegi kwasem glikolowym o stężeniu 50-70% poprawiają nawet wygląd skóry z drobnymi bliznami potrądzikowymi. Oczywiście wysokie stężenia alfa-hydroksy kwasów (AHA) mogą być stosowane w procedurach leczniczych jedynie pod kontrolą dermatologa. Dermatolodzy są zgodni, że działanie kwasu glikolowego jest wyraźnie słabsze niż działanie tretinoiny, obserwacje kliniczne wskazują jednak, że stosowanie kwasu glikolowego łącznie z tretinoiną daje efekt synergistyczny, wywołując wzmożoną odpowiedź terapeutyczną. Wykazano, że takie połączenie jest dobrze tolerowane i akceptowane przez pacjentów, a objawy niepożądane łagodne./p/ Miejscowe objawy uboczne po stosowaniu AHA są zazwyczaj minimalne, niekiedy widoczny jest niewielki rumień, suchość skóry lub drobnopłtkowe złuszczanie. Osoby ze szczególnie wrażliwą skorą nie tolerują jednak produktów zawierających AHA, a przejawia się to znacznym zaczerwienieniem skóry i uczuciem pieczenia. Dermabrazja
i głębokie złuszczanie jest metodą polecaną w wybranych przypadkach, szczególnie gdy istnieją blizny. Metod tych nie stosuje się nigdy gdy istnieją czynne zmiany ropne.
Leczenie klimatyczne i uzdrowiskowe.
We współczesnej dermatologii i kosmetologii coraz więcej uwagi poświęca się pielęgnowaniu skóry metodami naturalnymi. Znane jest miejscowe działanie kąpieli mineralnych, w których stosuje się wody siarczkowe, radoczynne, kwasowęglowe oraz solanki. Powodują one poprawę krążenia w obrębie skóry, pobudzają procesy wewnątrzkomórkowej przemiany materii, wywierają na skórę działanie redukujące, keratolityczne i keratoplastyczne. Leczenie kąpielami mineralnymi daje dobre rezultaty zwłaszcza gdy jest ono traktowane jako kontynuacja leczenia farmakologicznego dla utrwalenia wyników. Istotną rolę pielęgnacyjną, pomocną w leczeniu zmian trądzikowych odgrywa klimat morski oraz kąpiele w wodzie morskiej zawierającej w swoim składzie obok solanki (jonów NA+ i Cl- jony bromkowe, jodkowe, wapniowe i magnezowe. Istnieje wiele danych potwierdzających znaczenie leczenia uzdrowiskowego
(z zastosowaniem miejscowych kąpieli mineralnych chlorkowo-sodowych, jodkowo-bromkowych i wapniowo-magnezowych ) w chorobach łojotokowych.
W ostatnich latach opracowano beztłuszczowy żel mineralny Acne-Mineral
(dr Duda), zawierający w swoim składzie solankę jodkowo-bromkową, wapniowo-magnezową do pielęgnacji cery trądzikowej. Na podstawie prowadzonych badań udowodniono, że żel ten zmienia model rogowacenia
w mieszkach włosowych poprzez łagodne działanie keratolityczne, zmniejsza w ten sposób zastój łoju. Zawarta w żelu solanka zwiększając ukrwienie tkanek
i poprawiając warunki ich odżywienia wpływa na likwidację ognisk zapalnych. Przylegające do skóry kryształki soli stanowią natomiast dodatkowy bodziec osmotyczny przydatny w pielęgnacji cery trądzikowej. Jony jodkowe mogą wpływać utleniająco na lipidy co z kolei zmniejsza łojotok i skłonność do jego wystepowania.
Obserwacje prowadzone w gabinecie Medycyny Estetycznej w Kilcach na grupie 38 pacjentów z rozpoznanym trądzika w fazie I wg Kligmana i 26 osób z bardziej zaawansowanymi zmianami trądzikowymi (trądzik zaskórnikowy i grudkowo-krostkowy). Badani stosowali żel Acne-Mineral dwa razy dziennie. Istotną poprawę stanu dermatologicznego stwierdzono ciągu miesięcznej obserwacji u 59,4% badanych a u 7,8% badanych stwierdzono całkowite ustąpienie zmian./l/ W badaniach aplikacyjnych stwierdzono, że żel Acne-Mineral reguluje funkcjonowanie gruczołów łojowych, zapobiega nadmiernemu rogowaceniu, zmiękcza skórę czyniąc ją bardzo podatną na zabiegi oczyszczania a ponadto nie wysusza nadmiernie cery tłustej. Uzyskane wyniki porównywano z grupą kontrolną 25 pacjentów z podobnym nasileniem trądzika, którzy stosowali placebo.
Inne czynniki wpływające na przebieg trądzika pospolitego.
Promienie słoneczne podobnie jak lampa kwarcowa i solarium nie powodują wyleczenia trądzika, a jedynie czasowe ustąpienie objawów. Wielu chorych zauważa poprawę stanu skóry po intensywnym opalaniu, ale u większości z nich zmiany wkrótce nawracają. Nie wskazane jest więc nadmierne wysuszanie skóry na słońcu lub w solarium, powoduje to jedynie krótkotrwałą poprawę, po której nastąpić może pogorszenie stanu dermatologicznego. U około 20 % pacjentów dotkniętych trądzikiem promienie UV powodują natychmiastowe zaostrzenie się zmian. W większości pacjenci podają zmniejszone nasileni trądziku w okresie letnim, ze słońca należy jednak korzystać z umiarem.
Zapatrywania na rolę czynników dietetycznych są rozbieżne. Obecnie diecie przypisuje się mniejszą rolę niż dawniej. Nadmiar tłuszczów
i węglowodanów może wpływać na skład łoju, jednak jego wpływ na trądzik nie jest ustalony. Dawne poglądy o szkodliwości czekolady, kakao, serów, orzechów nie znajdują potwierdzenia w prowadzonych badaniach doświadczalnych, choć wielu autorów podkreśla, że obserwacje kliniczne świadczą o ich wpływie na nasilenie trądzika.
Marta Hasse-Cieślińska
